شوک تازه به اقتصاد ایران 

 سایه بحران كاهش قیمت نفت همچنان بر بازار این طلای سیاه گسترده است. روند رو به كاهش قیمت نفت كه از اواخر ماه گذشته آغاز شده، به نیمه‌های هفته گذشته نرسیده ناگهان سقوط آزاد كرد. به‌طوری كه قیمت هر بشكه نفت خام در بازارهای آمریكا به پایین‌تر از ۴۰ دلار رسید، عددی كه از زمان بحران مالی سال ۲۰۰۹ تاكنون بی‌سابقه بوده است. به گزارش خبرآنلاین، این كاهش نگرانی‌های بسیاری را در پی داشته است. تحلیل گران می‌گویند، كاهش بهای نفت احتمال كاهش نرخ رشد اقتصادی دنیا را تقویت خواهد كرد. اگرچه چین با كاهش نرخ یوآن درپی تسریع رشد اقتصادی خود بوده، اما همین موضوع به جنگ ارزی دامن زده كه دامنه آن كل اقتصادهای دنیا را متاثر ساخته است. با وجود اینكه ماه‌های آغازین سال جاری میلادی آهنگ قیمت جهانی نفت عمدتا صعودی بود، روند عمومی قیمت‌ها در سه ماه اخیر عمدتا نزولی بوده است. این اتفاق درحالی افتاده كه برخی كارشناسان پیش بینی كرده بودند زمستان در پیش رو شاهد افزایش قیمت نفت باشیم. این اتفاق البته نفت ایران را نیز بی‌نصیب نگذاشت. اقتصاددانان می‌گویند: واقعیت این است كه در پی كاهش نرخ برابری یوآن، بسیاری از ارزها مقداری از ارزش خود را از دست دادند. این امر می‌تواند دو دلیل داشته باشد؛ اول اینكه ممكن است برخی كشورها، كاهش رسمی ارزش یوآن را آغازگر یك روند ادامه‌دار «گدایی از همسایه» ارزیابی كرده باشند. جنگ ارزی مجدد چین و آمریكا از دو هفته گذشته وارد مدار جدیدی شده است. چین با كاهش دو درصدی ارزش یوآن به دنبال نجات صادرات و افزایش رشد اقتصادی خود است و این اقدام بازارهای آمریكا را تحت تاثیر قرار داده است. البته كاهش ناگهانی بهای نفت اتفاق تازه‌ای نیست؛ در بحران مالی جهانی و سقوط بورس‌های عمده جهان، قیمت نفت از سال ۲۰۰۸ به‌طور چشمگیری سقوط كرد و در سال ۲۰۰۹ به نزدیكی ۴۰ دلار رسید، اما قیمت‌ها به مرور بالا رفت و در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ عمدتا در نزدیكی ۱۰۰ دلار در نوسان بود. در زمستان سال گذشته میلادی قیمت‌ نفت خام در بازارهای جهانی دوباره پایین آمد و از بالاتر از ۱۰۰ دلار به زیر ۵۰ دلار برای هر بشكه رسید. افزایش تولید نفت آمریكا و پایین‌ آوردن قیمت‌ها از طرف عربستان سعودی برای حفظ بازار، دلیل این سقوط عنوان شد. برنامه چین براساس هر هدفی كه بوده و باشد، تمام كشورهای دنیا را متاثر ساخته، حتی ایران را! چه آنكه جنگ ارزی چین در بازار جهانی كه مخاطب آن بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا یعنی ایالات متحده است، موجب كاهش بهای نفت شده و در نتیجه اقتصادهایی را كه متكی به نفت هستند به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است. 

 نفت و روزهای آینده‌اقتصاد

با كاهش بهای نفت روند نزولی كاهش قیمت نفت ایران هم سرعت گرفت. درحالی كه میانگین قیمت نفت سبك ایران از ابتدای امسال تاكنون 55 دلار و ٢١ سنت بوده است. آخرین قیمت ثبت شده 43 دلار بوده است. این درحالی است كه قیمت نفت در بودجه امسال 53 دلار درنظر گرفته شده است. با كاهش قیمت نفت به زیر قیمت پیش بینی دولت، شرایط سختی پیش روی اقتصاد ایران خواهد بود. تردیدی نیست كه دولت ناچار است برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها و جلوگیری از كسری بودجه اقدامات انقباضی در اقتصاد ایران اعمال كند. سال‌های زیادی است كه نفت در اقتصاد ایران عمده درآمد ملی كشور را تامین می‌كند و در واقع این بخش در اقتصاد كشور نقش مسلط را ایفا می‌كند. براساس آمارهای موجود حداقل 40درصد از درآمدهای ارزی دولت از محل فروش نفت تامین می‌شود، حال آنكه با در نظر گرفتن مشتقات نفتی می‌توان حداقل 70 درصد از درآمدهای ارزی دولت را از محل فروش نفت و فرآورده‌های آن پیش‌بینی كرد. در واقع نفت در اقتصاد ایران مهم‌ترین فاكتور تاثیرگذار بر سایر شاخص‌های اقتصادی است و هرگونه شوك قیمتی تاثیرات اقتصادی به دنبال خواهد داشت. كاهش قیمت نفت سبب می‌شود كه دولت، به علت انعطاف‌پذیری هزینه‌های جاری، كه بخش عمده آن مربوط به حقوق و دستمزد كاركنان دولتی است، از هزینه‌های عمرانی بكاهد و آن را به هزینه‌های جاری منتقل كند. كارشناسان می‌گویند: نخستین اثر كاهش قیمت نفت عدم تحقق تعهدات دولت در بخش عمرانی است و این مساله سبب ركود و بیكاری به‌ویژه در بخش‌هایی می‌شود كه عمدتا از كارگران غیرماهر استفاده می‌كنند. از سویی بخش ارزی نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

 همسایه‌ها چه می‌كنند

مقامات اوپك در آخرین نشست خود در ماه ژوئن استراتژی حفظ سهم بازار را تكرار كردند. در آن زمان نمایندگان این سازمان انتظار داشتند كه قیمت‌ها تا پایان 2015 تحت تاثیر افزایش تقاضای جهانی بهبود پیدا كند. اما این انتظارها با تازه‌ترین دور كاهش قیمت نفت و افزایش نگرانی‌ها درباره دورنمای تقاضای چین برآورده نشد. نخستین تركش‌های كاهش بهای نفت مستقیم به اقتصادهای نفتی برخورد می‌كند؛ چه آنكه بودجه‌های خود را بر مبنای قیمت نفت تنظیم می‌كنند و هرگونه نوسان در قیمت نفت اقتصاد آنها را متلاطم خواهد كرد. اعضای اوپك مهم‌ترین كشورهایی هستند كه اكثریت قریب به اتفاق آنها اقتصادهای نفتی دارند؛ در نتیجه بیشترین آسیب ناشی از كسری بودجه متوجه آنها خواهد بود. از آخرین اجلاس اوپك كه درآن نتیجه‌ای برای افزایش تولید گرفته نشد، بیش از سه ماه می‌گذرد. كاهش قیمت‌ها سبب شده تا مجددا زمزمه‌هایی برای یك نشست اضطراری مطرح شود. كارشناسان می‌گویند: در صورتی كه اجلاس اضطراری اوپك تشكیل شده و در آن تصمیم مناسب و جدید اتخاذ نشود، این امر تاثیر منفی بر بازار گذاشته و حتی می‌تواند باعث كاهش بیشتر قیمت‌ها شود.